Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un yanıtlaması istemiyle verdiği 10 maddelik yazılı soru önergesi, yalnızca bölgedeki çevre katliamına değil, aynı zamanda Türkiye’de “yargı kararlarının fiilen boşa düşürülmesi” sorununa da dikkate çekiyor. Önergenin TBMM başkanlığına sunulmasının üzerinden 2 ay geçmesine karşın, Bakanlık tarafından herhangi bir yanıt verilmedi.
“Bir fabrikanın önünde Anayasa ve yargı buharlaşıyor”
Kayıhan Pala’nın paylaştığı bilgilere göre, 1998’den bu yana Bursa İdare Mahkemeleri, Danıştay 6. ve 10. Daireleri ile AİHM tarafından verilen toplam 11 iptal kararı bulunuyor. Bu kararlar, “Tarım Arazilerinin Korunması” ilkesini ihlal eden imar planlarını, yapı ruhsatlarını ve tarım dışı kullanım izinlerini açıkça hükümsüz kılıyor. Ancak iptal edilen her işlemden sonra, ilgili kurumlar yeni bir “mevzi imar planı” veya “yönetmelik değişikliği” ile fabrika faaliyetlerini sürdürebilmek için zemin hazırlıyor.
“Türkiye’de hukuk devleti varsa, Danıştay kararıyla kesinleşmiş hükümler 27 yıldır neden uygulanmıyor? Tarım toprağı ve İznik Gölü hangi gerekçeyle küresel bir şirkete armağan ediliyor?” diyen Pala, hukuka aykırı kazanılmış imtiyaz döngüsünün artık son bulması gerektiğini vurguladı. “AİHM ihlal kararı bile uygulanmadı”
Ekolojik felaket kapıda
Söz konusu tesis, I. sınıf mutlak tarım arazisi sınırları içerisinde yer alıyor; İznik Gölü’ne yalnızca birkaç kilometre mesafede bulunuyor. Bölgedeki çiftçiler ve çevre örgütleri, mısır nişastası üretiminden kaynaklanan atıkların yer altı sularına karıştığını, toprağın organik yapısının bozulduğunu, gölde de alg artışı riskini büyüttüğünü belirtiyor. Pala’nın önergesinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’nün beş yıl içinde kaç kez denetim yaptığı, hangi numuneleri aldığı ve sonuçların ne olduğu yönünde ayrıntılı veriler de talep edildi.
CHP’li vekil, “Tarımsal niteliği korunacak alan” statüsünün altını çizerek şöyle söyledi:
“Anayasa’nın 45. maddesi tarım arazilerinin ve su varlıklarının korunmasını devlete emreder. Çevre Kanunu da açık: Geri dönüşü olmayan zarar ihtimali varken tedbir almak zorunludur. Oysa Bursa ovasında, mahkeme kararlarını atlatmak için ‘plan yap‑iptal et‑yeniden yap’ sarmalı ile verimli topraklar betonlaştırılıyor.”
AİHM kararı da uygulanmadı
Pala, 2018’de AİHM’in verdiği “hak ihlali” kararını hatırlatarak, “Uluslararası alanda da Türkiye mahkûm edildi; Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi hâlâ dosyayı izliyor. Buna rağmen bakanlıklar hiçbir adım atmıyor. Bu durum, hem ulusal hem uluslararası düzeyde ülkemizin saygınlığına gölge düşürüyor.” dedi.
Önergede – resmî denetim kayıtlarından çevre düzeni planlarına, iptal edilen ruhsatların hangi tarihte hangi gerekçeyle yeniden düzenlendiğinden mahkeme kararlarının uygulanmamasındaki idari sorumlulara kadar – 10 ayrı başlıkta ayrıntılı açıklama istendi. Pala ayrıca:
Bakanlığın yeni 1/25.000’lik İznik Gölü Çevre Düzeni Planı ile tarım arazisi statüsünün değiştirildiği iddialarını,
Saha köylülerinin hafriyat ve moloz dökümü şikâyetlerinin akıbetini,
Fabrikanın hâlen “yasal” görünüp görünmediğini,
Mahkeme kararlarını uygulamayan kamu görevlilerine dönük disiplin ve ceza süreçlerinin başlatılıp başlatılmadığını sordu.
“Cargill dosyası emsal olmalı”
Kayıhan Pala, Cargill kararlarının yalnızca bir şirket meselesi olmadığını, Türkiye’de tarım‑çevre‑sanayi dengesini kalıcı biçimde bozacak emsal oluşturmaya başladığını söyledi. “Bakanlıklar bu tutumu sürdürürse, yarın ülkenin dört bir yanında bereketli tarım toprakları beton saha haline gelir; kıtlık tehlikesi kapımıza dayanır” uyarısında bulunan Pala, şöyle noktaladı:
“Toprağımızdan, suyumuzdan taviz veremeyiz. Ülkemizin doğası yalnızca bugün kullananların değil, bu topraklarda yaşayacak gelecek kuşakların da hakkıdır. 11 kez iptal edilen bir projeyi kurtarmak için hukuk eğilip bükülemez. Mahkeme kararını uygulamayan, tarım arazisini korumayan her yetkili sorumludur. Cargill örneği, kamu otoritesinin tarafsızlığını ve halk yararını hatırlayacağı bir dönüm noktası olmak zorunda. Konunun sonuna kadar takipçisi olacağız; çevre ve halk sağlığı için geri adım atmayacağız.”