Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nün 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) sonuçlarına göre, halen evli kadınların yalnızca %49’u modern yöntem kullanırken %21’i geleneksel yöntemlerle yetiniyor; %30’u ise hiçbir yöntem kullanmıyor. Araştırma, 2008’den 2018’e kadar modern yöntem oranının neredeyse yerinde saydığını, “geri çekme” gibi güvensiz uygulamalarda hâlâ yüksek pay görüldüğünü ortaya koyuyor. Pala, soru önergesinde 2018’den günümüze bu verilerin nasıl değişiklik gösterdiğinin açıklanmasını talep ediyor.
UNFPA ve EPF Atlası Alarm Veriyor
Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) Türkiye panosu, modern yöntemlerle karşılanan talebin AB ortalamasının (≈ %80) gerisinde seyrettiğine dikkat çekerken, European Contraception Policy Atlas 2024, modern yöntem kullanımını evli kadınlar arasında %49, tüm kadınlarda %33 olarak rapor ediyor.
“Ücretsiz RİA ve Kondom Sayıları Açıklansın”
Prof. Pala’nın önergesi, 2024’te bakanlığa bağlı birimlerde kaç ücretsiz RİA takıldı, kaç kondom dağıtıldı, sorusunu da kamuoyuna taşıyor. “Kadınlar tercih ettikleri yönteme ücretsiz erişemezse istenmeyen gebelikler, düşükler ve anne ölümlerinde artış kaçınılmaz olur” diyen Pala, aile planlaması malzemelerinin tedarik zincirindeki aksaklıklara ilişkin şikâyetlerin derhâl incelenmesini istedi.
“Türkiye, 1990’larda yakaladığı aile planlaması ivmesini kaybediyor. Modern yöntem kullanımı 15 yıldır bıçak sırtında. Kadınlara ücretsiz, güvenli ve kesintisiz hizmet sunulmaksızın ne anne ölümlerinin ne ekonomik yoksullaşmanın derinleştirdiği sağlık eşitsizliklerinin ne de kadınların yaşadığı hak kayıplarının önüne geçebiliriz.”
Önergede gündeme getirilen sorular kısaca şöyle:
- 2024’te modern ve herhangi bir yöntem kullanım oranları nedir? 2018 sonrasındaki eğilim nedir?
- Kaç adet RİA takılmış, kaç kondom ücretsiz dağıtılmıştır? Tedarik sorunu var mıdır?
- “Hiçbir kadını arkada bırakmayan” yeni hizmet modeli geliştirilmekte midir?
- Malzeme temini ve dağıtımındaki şikâyetler için hangi tedbirler alındı?
- Ulusal aile planlaması eylem planı güncel midir; izleme göstergeleri nelerdir?
Bakanlığa Çağrı
Kayıhan Pala, Sağlık Bakanlığı’nı acil eylem planı açıklamaya davet etti: “Aile planlaması yalnızca bir kadın sağlığı meselesi değil, aynı zamanda toplumsal refahın ve sürdürülebilir kalkınmanın ön koşuludur. Ücretsiz malzeme, nitelikli danışmanlık ve sahadaki sağlık personelinin güçlendirilmesi gecikmeden hayata geçirilmelidir.”