Kız kardeşim (Cemile Baysal) iftara davet ettiğinde, masada bulunanlara, Cemal Nadir’in Bursa’nın merkezinde büstü var, gördünüz mü diye sordum?
Zafer Plaza’nın karşısında, eski Çarşı Karakolu’na çok yakın bir yerde kıyıya-köşeye itilmiş Cemal Nadir’in büstünü bilen, gören yoktu.
Gerçi, Fomara’ya uzanan caddenin adı Cemal Nadir caddesiydi ama Bursa’nın okumaz-yazmazlarının bir sanatçıya değer vermesi, onu yaşatması görülen işlerden değildi.
Bu şehre damga vurmuş insanlardan İhsan Sabri Çağlayangil’in yaptıklarını kaç kişi biliyor Allah aşkına?
****
Mustafa Bozbey’in Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne seçilmesiyle durum değişmeye başladı.
Güney Özkılınç, Şafak Pala, Deniz Dalkılınç daha pek çok görünür-görünmez kahraman kenti kültür sanat şantiyesine dönüştürdü.
Zafer Plaza’nın bitişiğindeki Hoca İlyas mahallesinin çocuğu olan Cemal Nadir, Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli karikatüristlerden biri, hatta en başta geleni oldu.
****
Cemal Nadir’in yaşam öyküsü, yapıtları, çizdikleri hatta yaptıklarının tümünü Bursa Kent Müzesi’nde bulabilirsiniz.
29 Mayıs tarihine kadar açık kalacak sergiyi mutlaka görmelisiniz!
****
Neden diye sorarsanız?
Cumhuriyetin ilk yıllarındaki mizahı, arka plandaki toplumsal yapının kara kalemle somutlaştırılmasına tanık olacaksınız.
Yarattığı ‘Amcabey’ tiplemesiyle mizahta öncü rol oynarken, Osmanlı’nın geleneğinden gelen ‘Dalkavuk’la eleştirel tavrını ortaya koyan Cemal Nadir Güler’in çizdiklerini, yaptığı kitap kapaklarını, onunla ilgili yayınları göreceksiniz.
****
Ben gittim, gördüm.
Neler mi gördüm?
Genç denilecek yaşta (45) yaşama veda eden Cemal Nadir’in ölümünü manşetten yayınladı 1947 tarihli Cumhuriyet gazetesi…
Hem de şu alt başlıkla:
“Büyük sanatkar, İstanbul’da 25 senede ne kadar çok güldürdüyse bir gün içinde o kadar ağlattı.”
İki kişinin konuştuğu bir karikatürün altında şu notu gördüm:
-Bu kitap yazana mı kazandıracak, satana mı?
-Okuyana!
****
Hele bir bölüm var ki, ilgilisinin okuması için uzun süre Heykel’deki Kent Müzesi’nde zaman geçirmesi gerekebilir.
Fotoğraf tahlilleri adı altında Yahya Kemal, Abidin Daver, Peyami Safa, Ulvi Cemal Erkin gibi dönemin ünlü kişilerini anlatıyor Cemal Nadir…
Yaşadığı dönemde ekonomik sıkıntı çekmesine karşın erotik çizim yapmayı reddeden Cemal Nadir, bunun yerine Amcabey karakterinin olduğu bir lamba-şemsiye yapar. Müzede onu da görmek mümkün…
****
Bursa’da doğan, bir süre bu kentte yaşayan sonra İstanbul’a giden Cemal Nadir geçim için tabelacılık da yapar. Yaşadığı maddi sıkıntılar nedeniyle bir çocuğu bakımsızlıktan kucağında ölür.
Bu acı üzerine Bursa’ya döner. Sonra yeniden İstanbul’a yolu düşer, orada yaşama veda eder.
NAZIM HİKMET VE CEMAL NADİR
Cemal Nadir ilk karikatür sergisini 1934 yılında İstanbul’da, ikinci sergisini Bursa Halkevi’nin desteğiyle 24 Mayıs 1936’da açar. Sergiyi İstanbul’dan Bursa’ya gelerek ziyaret edenler arasında Nâzım Hikmet de vardır. Akşam gazetesinin 27 Mayıs tarihli sayısında Orhan Selim takma adıyla sergiyle ilgili yazıyı yayınlar Nazım Hikmet….
***
Sergiye gezdikten sonra eminim benim gibi düşünüceksiniz ve diyeceksiniz ki…
Teşekkürler Mustafa Bozbey…
Teşekkürler Güney Özkılınç…
Teşekkürler, bunca belge, fotoğrafı toplayan, derleyen Deniz Dalkılıç…
Teşekkürler, onları bir araya getiren küratörü Nejat Biçen…
Haydi, bu pazar gününüzü ayırın Bursa merkeze Heykel’e çıkın, Cemal Nadir Evine Dönüyor sergisini gezin!
